Στα πλαίσια της Crash Smallville εβδομάδας στο κοινωνικοπολιτιστικό σπίτι Περί Βίου στην Καρδίτσα πραγματοποιήθηκε World Café με θέμα τους κυρίαρχους ρόλους στην επαρχία και το Περί Βίου. Οι τρεις οικοδεσπότες, ο Χρήστος, ο Άλεξ και η Ρίγκο, κατέγραψαν την πορεία των συζητήσεων στα τραπέζια. Παρατίθενται παρακάτω.
Σημειώνεται ότι η ομάδα του Smallville δεν επενέβη στα κείμενα.
Team Χρήστος
Ο γιός μου / αδερφός μου ντύνεται φέτος στο σχολείο πριγκίπισσα από το Frozen («Ψυχρά και Ανάποδα»). Στο σχολείο τον λένε «αδερφή». Το ανέχομαι; Πώς αντιδρώ; Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση «επανεξέταση κυρίαρχων ρόλων»;
Οι πρώτες απαντήσεις εστίαζαν στο ότι έπρεπε να προστατευτεί το ίδιο το παιδί. Ο γονιός / συγγενής θα έπρεπε να συζητήσει αρχικά με το παιδί χωρίς να επέμβει, ειδικά στο χώρο του σχολείου, εκτός αν το ίδιο το παιδί το είχε ανάγκη.
Από την άλλη τέθηκε το ζήτημα άσκησης βίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συμμετέχοντες στη συζήτηση παραδέχτηκαν ότι θα ασκούσαν βία, αν, για παράδειγμα, γίνονταν μάρτυρες της κατάστασης.
Αν το παιδί είναι σε νεαρή ηλικία ή βιώνει την διάκριση με τρόπο που του δημιουργεί έντονη σύγχυση, προτάθηκε από τους συμμετέχοντες η βοηθητική παρέμβαση του γονιού. Ο γονιός θα μπορούσε να ακούσει και να συζητήσει με το παιδί, ενδεχομένως να το βοηθήσει να ξεκαθαρίσει έννοιες και να οπλιστεί με επιχειρήματα ‒ να αποκτήσει θάρρος, να νιώσει ασφαλές και έτσι να στηρίξει τον (όποιο) σεξουαλικό του προσανατολισμό.
Τέλος, προτάθηκε η έννοια αποδόμηση έναντι της επανεξέτασης κυρίαρχων ρόλων. Το επιχείρημα στηρίχθηκε στην υπόθεση ότι η αποδόμηση είναι δυναμικότερη διαδικασία και, σε αντίθεση με την επανεξέταση, δεν προϋποθέτει κάποιο ουδέτερο-προνομιακό σημείο θέασης («σημείο μηδέν»).
Το στέκι Periviou δηλώνει ανοιχτό προς όλους και όλες. Αν στα πλαίσια μίας εκδήλωσης ειπωθεί από συμμετέχοντα κάτι σεξιστικό, πώς θα έπρεπε να αντιδράσουμε; Παράλληλα συζητήστε περιπτώσεις / παραδείγματα σεξιστικών λόγων.
Τη συζήτηση απασχόλησε η έννοια σεξισμός και αναλύθηκε η διαφορά σεξισμού και ομοφοβίας. Ως πιθανά παράδειγμα σεξισμού προτάθηκαν οι φράσεις: α) «Όλες οι γυναίκες είναι πουτάνες» και β) «Οι γυναίκες στην κουζίνα τους». Αν και, όπως έγινε κατανοητό, η προσβολή, αν και εφόσον υφίσταται είναι θέμα πλαισίου και πρόθεσης.
Πιθανές αντιδράσεις στο σχόλιο θα ήταν, σύμφωνα με τα λεγόμενα των συμμετεχόντων στη συζήτηση: α) «Διορθωτικός» διάλογος και προσπάθεια από την ομάδα να βοηθηθεί το άτομο που έκανε το σχόλιο, να κατανοήσει ενδεχομένως ότι πρόσβαλε κάποιο μέλος της ομάδας ή ότι αναπαράγει σεξιστικά σχόλιο και στερεότυπα με τον λόγο / την συμπεριφορά του. β) Ως πιθανή αντίδραση επίσης προτάθηκε η εκούσια αποχώρηση ή ακόμη και η άσκηση βίας, σε περίπτωση ακραίου σεξιστικού σχολίου.
Πώς αντιδράμε στο κακό; Αν είχες τον Χίτλερ σε ένα δωμάτιο δεμένο, τι θα έκανες; Στο δωμάτιο υπάρχει φαγητό, βιβλία, τηλεόραση αλλά μόνο εσύ μπορείς να έχεις πρόσβαση σε αυτά. (Σημείωση: στην περίπτωση που φύγεις θα πεθάνει από ασιτία).
Στο βαθμό που ο Χίτλερ θεωρήθηκε «προσωποποίηση» του κακού, οι απαντήσεις απέναντι σε αυτή τη συνθήκη ήταν ποικίλες. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες θα επέλεγαν να κρατήσουν ζωντανό τον Χίτλερ είτε επειδή θα δυσκολεύονταν να ασκήσουν βία ή να τον αφήσουν να πεθάνει είτε επειδή θα τους ενδιέφερε να συζητήσουν μαζί του ή να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τον ίδιο τον άνθρωπο.
Από την άλλη, η άσκηση σωματικής βίας, ο βασανισμός με απώτερο σκοπό την ηθική ικανοποίηση των θυμάτων και, τέλος, η θανάτωση του Χίτλερ επίσης προτάθηκαν. Σε αυτό το πλαίσιο συζητήθηκε το ζήτημα της αυτενέργειας στην τιμωρία και την «απονομή δικαιοσύνης» από ένα άτομο, χωρίς την προσφυγή στην δικαιοσύνη της κοινότητας ή της κοινωνίας.
Τέλος, από τους συμμετέχοντες προτάθηκε επίσης ότι θα έπρεπε ο Χίτλερ να αφεθεί ελεύθερος, εφόσον δεν θα ήταν επιτυχημένος ο σωφρονισμός του (περίπτωση φυλάκισης), αλλά ούτε θα είχαμε το δικαίωμα να τον αφήσουμε να πεθάνει από ασιτία.
Team Άλεξ
Θα ψήφιζε η Καρδίτσα για δήμαρχο έναν ανοιχτά gay άνθρωπο;
– Εδώ έχουμε λαμόγια, ο gay μας πείραξε;
– Η κοινωνία δεν θα τον στήριζε. Προσωπικά έχω βιώσει την περιθωριοποίηση εξαιτίας των σεξουαλικών μου προτιμήσεων.
– Δύσκολα πολύ.
– Η πόλη δεν θα τον στήριζε, υπάρχει συντηρητισμός!
– Εφόσον όμως κάποιος έχει τα χαρακτηριστικά ενός καλού Δημάρχου, δεν πρέπει να κοιτάμε τίποτα άλλο πέρα από αυτά.
– Η πλειοψηφία δεν κοιτά προσωπικά χαρακτηριστικά αλλά την παράταξη.
– Υπάρχει και συντηρητική παράταξη που θα κατέβαζε δημοφιλή gay υποψήφιο κι αν το κόμμα τον πλασάρει «καλά» μπορεί να τον αποδεχθεί ο κόσμος.
– Προτεραιότητα στη κρίση ενός υποψήφιου, είναι οι απόψεις του και όχι η σεξουαλικότητά, η θρησκεία, το χρώμα.
– Εγώ κανένα θέμα δεν έχω με τον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου.
– Η στάση του δείχνει εντιμότητα.
– Είναι θετικό που ο πρωθυπουργός μια χώρας είναι δηλωμένος αλλά μου φαίνεται αρκετά δύσκολο κάτι παρόμοιο να συμβεί στη χώρα μας.
– Εγώ αναρωτιέμαι πότε έγινε η αρχή για τους γάμους ομοφυλοφίλων στο Λουξεμβούργο γιατί έχει να κάνει με την εξοικείωση του κόσμου σε αυτό.
Αν οι κυρίαρχοι ρόλοι ήταν ένα παζλ, θα το χαλούσα και θα έβαζα τις γωνίες στο κέντρο και το κέντρο στις γωνίες.
– Ήρθε η ώρα να αποδομηθούν οι κυρίαρχοι ρόλοι.
– Ακριβώς.
– Πάντα κάποτε κάποιος πρέπει να βγαίνει μπροστά με τη συναίνεση όλων όμως.
Γνωρίζετε αστεία με ξανθιές;
Τα σεξιστικά αστεία με τις ξανθιές στηρίζουν την ιδέα περί ‘γυναικείας κατωτερότητας’ και δημιουργούν χώρο για την αναπαραγωγή της κουλτούρας του βιασμού. Για παράδειγμα ότι οι γυναίκες κατά βάθος απολαμβάνουν τον βιασμό ή ότι οι άντρες είναι αδύνατον να κρατηθούν.
Ποια είναι η γνώμη σας;
– Ναι ξέρω ανέκδοτο με ξανθιές.
– Στη Σουηδία δεν έχουν ανέκδοτα με ξανθιές.
– Στερεοτυπικά για τις γυναίκες υπάρχει το πρότυπο της ξανθιάς από παλιά. Για παράδειγμα η Μέριλιν Μονρό.
– Κάποιοι σκέφτονται κάπως έτσι. Βάφεις τα μαλλιά σου – προσέχεις την εμφάνισή σου – η ξανθιά είναι τσούλα – της αξίζει ο βιασμός.
– Δεν πιστεύω πως το σεξιστικό αστείο έχει να κάνει με τον βιασμό.
– Η μη αποδοχή της εμφάνισής μας σημαίνει επιβολή των κυρίαρχων ρόλων.
– Τα κίνητρα ενός βιαστή πηγάζουν από αλλού και όχι από σεξιστικά αστεία αν και με το σεξιστικό αστείο στηρίζεις την κουλτούρα του βιασμού.
– Άσχετα από το ποιος λέει το σεξιστικό αστείο και με ποιο σκοπό, προωθεί τη κουλτούρα του βιασμού.
– Το σεξιστικό αστείο δεν έχει να κάνει με τον βιασμό, δεν είναι κακό να κοιτάς τον κώλο του άλλου.
– Εγώ δεν επιτρέπω σε κανέναν στον δρόμο να μου κάνει ούτε ‘καλό’ ούτε ‘κακό’ σχόλιο για την εμφάνισή μου ή το σώμα μου.
Το slutWalk είναι ένα διεθνές κίνημα από «παρελάσεις» που ζητούν να πάψει η Κουλτούρα του βιασμού. Η κουλτούρα του βιασμού περιλαμβάνει την κατηγορία των θυμάτων και το ‘shaming’(επιβολή ντροπής) στα θύματα σεξουαλικών επιθέσεων. Συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες στο slutWalk διαδηλώνουν εναντίον στην συγχώρεση ή στη δικαιολόγηση του βιασμού για λόγους που αναφέρονται στην εμφάνιση του θύματος. Συνήθως παρελαύνουν νέες γυναίκες, κάποιες ντυμένες σαν ‘τσούλες’, αποκαλύπτοντας σέξι πλευρές- φοράνε πολύ κοντές φούστες.
Συζητήστε για αυτή τη δράση.
Θα ανεχόταν μια τέτοια δράση η Καρδίτσα;
– Με τη στάση σου μπορεί να βοηθάς στην καθιέρωση μιας κανονικότητας βιαστή.
Συμφωνώ απόλυτα να γινόταν μια τέτοια διαδήλωση και σίγουρα θα ταρακουνούσε κόσμο.
– Ναι να γίνει η πορεία.
– Η πορεία αυτή πρέπει να γίνει και σε ακόμη μικρότερες κοινωνίες από της Καρδίτσας.
– Ψαλίδι και καλάσνικοφ σε κάθε βιαστή.
– Η δράση του Τζακ του Αντεροβγάλτη είχε να κάνει με βιώματα και τραύματα που κουβαλούσε από παιδί.
– Φταίει η πολιτεία που δεν υπάρχει περίθαλψη και μέριμνα για αυτό τον κόσμο.
Οι γυναίκες δεν φταίνε ποτέ για τον βιασμό τους.
-Οι κοπέλες δεν καταγγέλλουν βιασμό, γιατί φοβούνται μην ψάξει και τις ξαναβρεί ο βιαστής.
-Παλαιότερες δεκαετίες ήταν ακόμα χειρότερα. Οικογένειες συγκάλυπταν τον βιασμό της κόρης τους για να μην τους ‘μείνουν στο ράφι εξαιτίας και των συντηρητικών κοινωνιών.
– Οι γυναίκες δεν φταίνε σε τίποτα για τον βιασμό τους.
– Συμφωνώ.
Team Ρίγκο
Υπάρχουν άνθρωποι στην πόλη της Καρδίτσας με διαφορετική καταγωγή; Από ποιες χώρες και πως τους συμπεριφέρονται οι κάτοικοι;
Ύστερα από συζήτηση διαπιστώθηκε ότι στην πόλη της Καρδίτσας κατοικούν άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής, τουλάχιστον από 10 χώρες. Αυτές είναι οι εξής: Αλβανία, Βουλγαρία, Ρωσία, Πακιστάν, Συρία, Ουκρανία, Σερβία, Τουρκία, Γερμανία και Σουηδία. Οι λόγοι που τους ώθησαν για τη μετανάστευση ήταν κυρίως οικονομικοί ή λόγω γάμου, οι γνωστοί ως “ερωτικοί μετανάστες”, οι οποίοι αναγκάζονταν να αλλάξουν θρήσκευμα για να πραγματοποιήσουν τον γάμο. Επίσης, για εμπόριο ναρκωτικών από την Αλβανία και ξέπλυμα χρήματος από τη Ρωσία. Τα νεότερα χρόνια έχουμε μετανάστες πολέμου και πολιτικούς πρόσφυγες.
Αρχικά, η συζήτηση επικεντρώθηκε στους οικονομικούς μετανάστες από την Αλβανία τη δεκαετία του ’90. Η κοινωνική ένταξη τους γίνεται με πολύ αργούς ρυθμούς εξαιτίας φυλετικών, θρησκευτικών διακρίσεων και εργασιακής εκμετάλλευσης. Η εργασία γινόταν κυρίως στα κτήματα Ελλήνων με ιδιαίτερα χαμηλούς μισθούς και κάποιες φορές χωρίς μισθό, καθώς την τελευταία μέρα της σεζόν όπου θα πραγματοποιούταν η πληρωμή, “άγνωστοι” ειδοποιούσαν την αστυνομία ότι Αλβανοί μετανάστες εργάζονται στα χωράφια και τους γύριζαν στην Αλβανία λόγω έλλειψης εγγράφων παραμονής στη χώρα. Ένα 70% των κατοίκων του Νομού εξέφραζε ξεκάθαρα ρατσιστικές απόψεις απέναντι τους. Ένα 20% ενώ φαινόταν υποστηρικτικό απέναντί τους, στην ουσία χαρακτηριζόταν από έναν εσωτερικευμένο ρατσισμό, που κάποια στιγμή έβγαινε στην επιφάνεια. Υπήρχε ο φόβος ότι μπορεί να τους ληστέψουν. Εκείνη την εποχή, κάποιοι λόγω πείνας ιδιαίτερα πάνω στα βουνά επιδίδονταν σε ληστείες για να επιβιώσουν. Αυτό επηρέασε όλη την κοινότητα των Αλβανών στην Ελλάδα, καθώς έγινε η γενίκευση ότι όλοι οι Αλβανοί είναι “κλέφτες” και “κακοί”. Πλέον, έμειναν οι οικογενειάρχες και οι “στρωμένοι” όπως είπαν, καθώς αυτοί οι συγκεκριμένοι “κακοί” γύρισαν πίσω στην Αλβανία γιατί τους απέρριψαν και οι ίδιοι οι ομοεθνείς τους.
Όσον αφορά τους μετανάστες πολέμου, στην πόλη της Καρδίτσας υπάρχουν περίπου 118-120 άτομα από τη Συρία. Η άφιξη τους στην πόλη της Καρδίτσας δεν έγινε με τις καλύτερες προδιαγραφές από την τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς ο Δήμος προσπάθησε να τους εγκαταστήσει μακριά από το αστικό κέντρο (βουνά). Πλέον, οι άνθρωποι μένουν στην πόλη της Καρδίτσας σε σπίτια που τους δόθηκαν μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων και τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση παρατηρείται θρησκευτικός ρατσισμός επίσης, καθώς η αμφίεση των γυναικών με μαντίλα ξενίζει – ενοχλεί κάποια ομάδα ανθρώπων. Το στέκι έχει την πρόθεση να επικοινωνήσει με μία οικογένεια που μένει απέναντι από το Στέκι Περί Βίου έτσι ώστε να τους παραχωρήσει ένα χώρο στην αυλή για να φτιάξουν τον δικό τους κήπο.
Τέλος, όσον αφορά την ένταξη των παιδιών με διαφορετική καταγωγή στα σχολεία πλέον γίνεται πολύ πιο ομαλά και δεν είναι κυρίαρχος λόγος διάκρισης όπως στις αρχές του ’90.
Θα ανεχόταν η πόλη της Καρδίτσας ένα Σύριο Δήμαρχο; Με την προϋπόθεση ότι ο Σύριος Δήμαρχος ήταν β’ γενιάς μετανάστης στην πόλη της Καρδίτσας.
Επανεξέταση κυρίαρχων ρόλων.
Η κάτοικοι της Καρδίτσας θα δεχόταν ένα Σύριο Δήμαρχο ίσως μόνο υπό σαφείς προϋποθέσεις. Ας δούμε κάποιες από αυτές:
- Αν είχε γεννηθεί στην πόλη της Καρδίτσας.
- Αν ήταν γνώστης της ελληνικής γλώσσας.
- Αν είχε το “κατάλληλο κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο.
- Αν ανήκε στις “πολιτισμένες χώρες” της Ε.Ε.
- Αν μου πρόσφερε ασφάλεια.
- Αν σεβόταν την κάθε διαφορετικότητά μου. (π.χ. Τη σεξουαλικότητά μου)
- Αν είχε στόχους για την πρόοδο της πόλης.
- Αν είχε ένα ΟΡΑΜΑ.
Δεν θα τον δεχόμασταν σίγουρα σε περιπτώσεις που εξέφραζε βαθύ ρατσισμό.
Μία ακόμα περίπτωση αυτόματης αποδοχής του Σύριου Δημάρχου, ίσως, ήταν εάν ερχόταν ως εκφραστής ιδεών μιας συγκεκριμένης πολιτικής δύναμης που για χρόνια κυριαρχεί στην πόλη της Καρδίτσας. Θα βλέπαμε έναν άνθρωπο που κατεβαίνει με κάποιες συγκεκριμένες πολιτικές απόψεις λόγω του συγκεκριμένου κόμματος και όχι την καταγωγή του.
Στο τέλος, ύστερα από όλη τη συζήτηση καταλήξαμε ότι η ερώτηση ήταν εξ αρχής διατυπωμένη λάθος για μας. Αυτό σημαίνει ότι δε μας ενδιαφέρει ουσιαστικά η καταγωγή του κάθε Δημάρχου. Εμείς θα τον δεχόμασταν μόνο εάν συμφωνούσαμε με τις πολιτικές τους θέσεις.
Όσον αφορά την επανεξέταση των κυρίαρχων ρόλων, αρχικά, συζητήσαμε για το ποιοι είναι οι κυρίαρχοι ρόλοι. Μιλήσαμε για 2 κυρίαρχους ρόλους. Αρχικά, για το πρότυπο γυναικείου σώματος και το σεξιστικό «body shaming», δηλαδή της διατύπωσης επικριτικών και συχνά εξευτελιστικών σχολίων για την εξωτερική εμφάνιση κάποιας γυναίκας (αναλογίες, βάρος). Και στη συνέχεια, για τον κυρίαρχο ρόλο του αρχηγού μιας ομάδας ποδοσφαίρου. Αναφέραμε ότι ο ρόλος ενός τέτοιου αρχηγού είναι η καθοδήγηση των παικτών με σκοπό την νίκη της ομάδας. Μας δημιουργήθηκε η απορία γιατί να πρέπει μια ομάδα να νικήσει και όχι απλά να ευχαριστηθεί το παιχνίδι. Καταλήξαμε ότι πίσω από τους κυρίαρχους ρόλους υπάρχουν κάποια συμφέροντα, όπως στην περίπτωση του αρχηγού της ομάδας ποδοσφαίρου, τα οικονομικά συμφέροντα της ομάδας με το αποτέλεσμα της νίκης. Συμφωνήσαμε ότι είναι επιτακτική η αποδόμηση των κυρίαρχων ρόλων γιατί η παρουσία τους δημιουργεί αποκλεισμό στα μέλη της κοινωνίας, είτε αυτά είναι μια γυναίκα που δεν έχει το πρότυπο γυναικείου σώματος, είτε τα υπόλοιπα μέλη μιας ομάδας, είτε ένα ζευγάρι ανθρώπων που η σχέση τους δεν συμφωνεί με το πρότυπο του στρέιτ ζευγαριού. Θέλουμε και αγωνιζόμαστε για την ΙΣΟΤΗΤΑ σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας.
Διαπιστώσατε κάποιο πρόβλημα – πρόκληση στις προηγούμενες συζητήσεις σας; Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Δράσεις που μπορεί να κάνει το Στέκι Περί Βίου.
Το πρόβλημα – πρόκληση που διαπιστώσαμε ήταν η αποδοχή της διαφορετικότητας.
Δεχόμαστε την διαφορετικότητα με προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Σύριου Δημάρχου, θα γινόταν αποδεκτός από τα μέλη της πόλης, στην περίπτωση που άνηκε σε μία “ομάδα” που ήταν αποδεκτή από τον κόσμο (π.χ. Εκφραστής ιδεών ενός οικείου κόμματος). Αν μπορούσε να στηρίξει την ταυτότητα της πόλης σε σχέση με τη γλώσσα και την θρησκεία. Επίσης, διαπιστώσαμε ότι η αποδοχή ενός αλλοεθνή θα γινόταν εάν κατείχε κάποιο κυρίαρχο ρόλο. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που κατείχε τις ταυτότητες Σύριος και γιατρός στο Νοσοκομείο θα γινόταν αποδεκτός καθώς οι κάτοικοι θα είχαν να κερδίσουν κάτι από αυτόν, τις υπηρεσίες του. Συμπερασματικά, το πρόβλημα – πρόκληση ήταν να δεχτεί η κοινωνία το διαφορετικό χωρίς να χρειάζεται να έχει κάποιο όφελος από αυτό.
Το Στέκι Περί Βίου σαν χώρος είναι ένας χώρος συνάντησης του διαφορετικού και απορρίπτει κάθε έκφραση ρατσισμού, αποκλίσεων και διακρίσεων. Σε κάθε τέτοιο χώρο, καθίσταται σημαντική η εξασφάλιση ενός ασφαλή χώρου (safe space) όπου θα γίνονται αποδεκτές και θα υπερασπίζονται το σύνολο των ταυτοτήτων ενός ατόμου στα πλαίσια της ισότητας και αποδοχής.
Αναφέρουμε συγκεκριμένα δράσεις που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν:
- Κοινές δράσεις με ομάδες της πόλης
- Κοινωνική κουζίνα
- Μαθήματα μαγειρικής
- Μουσική
- Χορός
- Cinema nights
- Κοινωνικό φροντιστήριο για μαθητές και ενηλίκων για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.